EDEBİ AKIMLAR

 

 

     Avrupa’da edebi akımlar başlamadan önce,   iki önemli düşünce ve sanat anlayışı vardı:

Hümanizm ve Rönesansçılık

HÜMANİZM:

İnsana dönüş, eski Yunan ve Latin edebiyatına yönelen sanatçılar iki önemli ana düşünceyi bulmuşlar. İnsana değer vermek. Tabiatı Tanrı’nın bir yaratısı olarak görmek. İnsanı sevip onu yüceltme. Dante bu düşüncenin temsilcisidir.

RÖNESANSÇILAR:

Hem hümanizmin getirdiklerin hem de16.yy bilim ve akılcılığını benimsemişlerdir.

*Özgürlük düşüncesini geliştirirler.

*Petarca, Montaigne, Bocan, Cervantes, Shakspeare bu dönemde eser verirler.

 

»KLASİZM«

*17.yy ortalarında Fransa’da ortaya çıkan edebiyat akımıdır.

*Akla ve sağduyuya değer verirler.

*İnsandaki tabiata insanların iç dünyasına saygı göstermek esastır,

*Konularını eski Yunan ve  Latin edebiyatından alırlar.

*Kahramanları seçkin kişilerdir. Sıradan insanlara eserlerinde yer vermezler.

*Önemli olan konu değil konunun işleniş biçimidir

*Dil, üslup kusursuz bir şekilde işlenmiştir. Dil açık, yalın ve soyludur.

*Sanat için sanat görüşünü savunurlar.

*Sanatçı eserde kendini gizler.

*Tiyatroda üç birlik kuralına uyulur.(olay, zaman, mekân)

 

KLASİZM AKIMININ TEMSİLCİLERİ

 

MOLİERE

*Çağın sosyal bir teknikçisidir.

*Komedyayı gerçek hayata dönüştürmüştür.

*Yapmacıktan aşırılıktan sıyrılarak çağdaş insan yaklaşmıştır.

*Güldürünün bütün biçimlerini eserlerinde işlemiştir.

*Eserleri: Tartuffe, Donjuan, Zoraki Takip, Cimri, Kibarlık Budalası, Hasatlık, Hastası, Kocalar Okullu, Kadınlar Okulu.

 

CORNEİLLE

*Trajedi, komedi yazarıdır.

*Soylu tipleri işler kaderlerini kendisi çizer.

*Kahramanları; akıllı kullanan doğruyu, gerçeği bulan iradeli tiplerdir.

*Eserlerinde insanları oldukları gibi değil olmaları gerektiği gibi gösterir.

*Eserleri:   Horace, Polyeucte, Le Cid

RACİNE

*Trajedi yazarıdır. Trajediyi yozlaşmaktan kurtarır.

*Eserlerinde tuttukları en doğal dille konuşmuştur son derece ölçülü uyumlu bir şiir yaratmıştır.

*Eserlerinde kahraman yoktur, insan tipleri vardır. Çok güçlü tutkuların etkisi ve baskısı altındadır.

*Eserleri: Andromagu, Athaile, Britannicus, Berenice

 

LA FONTAİNE

*Fabl yazarıdır.

*Fabl: Hayvanları konuşturarak hayvanlar arasında geçen olayları araç olarak kullanıp insanların kusurlarını anlatan manzum öykücükleridir.

 

LA BRUYERE

*Soyluların solanlarından ruhsal gözlem ve gözleyiş merakı edebi portreler türünün doğmasını geliştirmiştir.

*Çizdiği tipleri yargılar, över ve yerer

*Kısa kesintili canlı bir anlatımı vardır.

*Eserleri: Karakterleri 1120 anlatır.

 

LA FAYETTE

*Roman yazarıdır.

*Eserleri: La Princesse de Cleves, La Princesse de Montpensier, Zaide.

 

DANİEL DEFOE

Eserleri: Robinson Cruse

KLASİZMİN TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ

*La Fontaine’den çevirileriyle akla değer vermesiyle Şinasi

*Molier'den çevirileriyle A. Vefik Paşa.

 

 

»ROMANTİZM«

*Fransa’da 1830 yıllarında klasizme tepki olarak gelişmiş bir edebiyat akımıdır.

*Klasik edebiyatın kural ve şekilleri bırakılır.

*Konular eski Yunan ve Latin edebiyatı yerine Hıristiyanlıktan Tarihten ve günlük yaşamından alınır.

*Akıl yerine duygulara ve hayallere önem verirler.

*Sanatçılar kendi eserlerinin kişiliklerini gizlemezler.

*Sanat toplum içindir görüşünü benimsemişlerdir.

*Tabiat önemlidir. Gözlem ve tasvire önem verilir.

*Konular işlenirken iyi, kötü, doğru, yanlış gibi karşıtlıklardan yararlanırlar.

*Üç birlik kuralı terk edilir, dram gelişir.

*Karamsarlık ağır basar.

 

ROMANTİZM TEMSİLCİLERİ

 

J.J ROUSSEAU

*Her şeyi doğada doğanın saflığında bularak ona bağlanmanın onu taklit etmenin doğruluğunu savunur.

*Toplum düzeyi konusunda eşitlik özgürlük halk egemenliğini savunmuştur.

*Romantik sözcüğünü ilk kez kullanmıştır.

*Emile (çocuk eğitimiyle ilgili düşüncelerini iç itiraflarını ve hatıralarını topladığı eseridir.)

Toplum sözleşmesinde toplumsal konulardaki görüşlerini belirtir.

VOLTAİRE

*Katolik dinine ve kiliseye savaş açmıştır.

*İnsan aklına seslenen bir tanrıdan yanadır.

*Burjuvazinin mülkiyet ve özgürlük anlayışını savunur.

*İğneleyici bir üsluba sahiptir.

*Romanları: sadig candide

 

VİCTOR HUGO

*Cumhuriyetçi düşüncesiyle politikaya atılmıştır.

*Cromvel adlı eseri ile romantizm ilkelerini açılayıp bu akımın en önemli ismi olmuştur. Drama türünde başarılı olmuştur.

* Şiir ve romanlarda toplumsal konularla ilgili düşüncelerini kişisel duygu ve coşkularını birleştirmesini bilmiştir.

*Şiirleri: Sonbahar Yaprakları, Akşam Şarkıları, Işıları ve Gölgeler Temaşalar.

*Oyunları: Hernai, Ruy, Balas, Kral Eğleniyor.

*Romanları: Notre Demade, Paris, Sefiller

 

GOETHE

*Şiir, tiyatro, roman, yaşam öyküsü türlerinde ürünler verilmiştir.

*Tiyatroları: Foüst, Tasso

*Romanları: Genç Werther’in İtirafları. Wilhelm Meister’in Çıraklık Yılları, Wilhelm Mister’in Gezi Notları

*Şiirleri: Roma mersiyeleri, Divan

 

SCHİLLER

*Romantik tiyatronun en önemli dram şairidir.

*Karakter yaratmada başarılıdır.

*Tiyatrolarda özgürlük sevgisi işler.

*Eserleri: Haydutlar, Wilhelm Tel, Jeanne D’Arc, Don Carlos

 

CHATEAUBRİAND

*Eserleri: Atal-Rene, Paris’ten Filistin’e yolculuk, Mezar Ötesinden Hatıralar

 

MADAME De STAEL

*Eserleri: Edebiyata dair, Almanya’ya dair.

 

GEORGE SAND

Eserleri: Mahrem, Notlar, İndiana, Mektuplar, O Kadın, O Adam

ROMANTİZMİN BİZİM EDEBİYATIMIZDAKİ TEMSİLCİLERİ

     Namık Kemal, Abdulhak Hamit ve Mithat Efendi;

 Şiirleriyle R.Mahmut Ekrem

 

»REALİZM«

*19.yy. ikinci yarısında Fransa’da romantizme tepki olarak çıkan bir edebiyat takımıdır.

*Konu gerçekten alınır. Olay ve kişiler yaşanan ve yaşayan kişilerin benzerleridir

*Kişilerin ruhi davranışlarını etkileyen onların kişiliklerini çizen çevre ve ortamın tanıtılmasına önem verilir.

*Betimlemeler yazarın gözüyle yapılmaz kahramanın gözüyle yapılır.

*His ve hayale kapılmadan toplum gerçeklerini olduğu gibi yansıtır.

*Sanat için sanat görüşünü savunurlar.

*Hikâye ve Romanda uygulanır.

REALİZM TEMSİLCİLERİ

 

HONORE DE BALZAC

*Realist romanın kurucusudur.

*Genç yaşta insanlığın yaşadığı trajedinin parça ve çevresinde döndüğünü anlamış ve bütün eserlerini insanlık komedyası adı altında toplamıştır.

*Eşsiz bir gözlem gücüne sahiptir.

*Eserlerinde 2000’e yakın tipi olanca gerçekliğiyle canlandırılmıştır.

Eserleri: Gorior Baba, Eugenie Grandette, İki Yeni Gelinin Hatıraları, Vadideki Zambak, Köylüler Kibarlar, Fahişeler.

 

STENDHAL

*Sağlam bir üslubu vardır.

*Eserlerinde psikolojik çözümler yapar.

*Eserleri: Parma Manastırı, Kırmızı ve Siyah

*İtalyan öyküleri (öykü)

 

GUSTAVE FLUBERT

*Yalan, düzen, çirkef, dünyaya tek sığınağım tek çarem sanattır der.

*Bütün eserleri insanlığın hayalini anlatır. Yorum yapma sessizdir. Yaratan tanrıyı örnek almalıdır. Yaratmalı ve susmalıdır.

 

TOLSTOY

Eserleri: Anna, Karalina, Savaş ve Barış Kazaklar; hacı Murat, İvan Ilıçı Ölüm ve Diriliş  

 

DOSTOYEVSKİ

*Eserleri: Karamozof Kardeşler, Ezilenler, Suç ve Ceza, Budala, Kumarbaz, Ecinliler, Ölüler Evinde Hatıralar

 

ERNEST HEMİNGWAY

Eserleri: Çanlar kimin için çalıyor ihtiyar adam ve deniz güneşte doğar siyahlara veda.

 

STEİNBECK

Eserleri: Bitmeyen Kavga, Gazap Üzümleri, Yukarı Mahalle, Fareler ve İnsanlar

      REALİZMİN TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİLERİ

Romanıyla R. Mahmut Ekrem, Nabi zade Nazım, Paşazade Sezai, Yakup Kadri, R. Halit Karay.

NATURALIZM

     Determinizm anlayışını romana getiren bu akım 19. asrın ikinci yarısında Fransa’da ortaya çıkmıştır.

Determinizme göre tabiat olaylarında aynı sebepler aynı sonucu doğurur. Natüralistler, Determinizmi topluma ve insan uyguladılar. Toplum büyük bir laboratuar, insan deney konusu, sanatçı da bilgin sayıldı.

*İnsan kişiliğini anlatabilmek için soya çekim yasalarından ve toplum biliminden yararlandılar.

*Romanlarda kahramanların portreleri ince ayrıntılarına kadar verilir.

*Yazar eserde kişiliğini gizler.

*Gözlem ve tasvir önemlidir.

*Tiyatroda kostüm ve dekora önem verilir.

*Eserlerinde hayatı bütün yönüyle anlatırlar.

*Bedenden ayrı bir ruh yoktur.

*Dil her seviyedeki insanın anlayabileceği bir düzeyde tutulmuştur

*Sanat toplum içindir anlayışı doğrultusunda eserler verilmiştir.

NATURALİZMİN TEMSİLCİLERİ

 

EMİLE ZOLA(1840–1902)

*Natüralizmin kurucusudur.

*Çağdaş soruları ustaca yansıtmıştır.

*Romana bilimsel yöntem onunla girer.

Eserleri: Germinal, Nana, Meyhane, Gerçek Para.